Od 1947 roku Studium Polski Podziemnej (znane również pod angielską nazwą Polish Underground Movement Study Trust, w skrócie PUMST) gromadzi, opracowuje i udostępnia historię polskiego podziemia z czasów II wojny światowej. To londyńska instytucja naukowo-archiwalna poświęcona Państwu Podziemnemu i Armii Krajowej.
Początki i cel
PUMST zostało założone w Londynie w 1947 roku, tuż po zakończeniu wojny, przez żołnierzy i przywódców polskiego ruchu oporu. Wśród jego założycieli znaleźli się m.in. Tadeusz Bór-Komorowski, Kazimierz Iranek-Osmecki, Antoni Chruściel, Tadeusz Żenczykowski i Tadeusz Pełczyński — osoby bezpośrednio zaangażowane w kierowanie i działalność Polskiego Państwa Podziemnego.
Misją Studium od początku było i pozostaje gromadzenie, katalogowanie, ochrona oraz udostępnianie materiałów archiwalnych dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego, Armii Krajowej i powiązanych struktur wojennych. Instytucja wspiera badaczy i rodziny, promuje wiedzę historyczną oraz dba, by pamięć o polskim oporze nie zaginęła.
Zbiory i działalność
W PUMST znajdują się jedne z najważniejszych poza Polską zbiorów dotyczących podziemia. Archiwum obejmuje ponad 90 zespołów (fondów), od niewielkich teczek po obszerne serie dokumentów zajmujące wiele metrów półek.
Biblioteka zawiera książki, czasopisma i dokumenty poświęcone Polskiemu Państwu Podziemnemu, Armii Krajowej i ruchom oporu.
Choć zbiory muzealne są skromniejsze, stanowią cenne uzupełnienie archiwum — fotografie, artefakty i drobne przedmioty przybliżają materialny wymiar historii walki i oporu.
Jednym z kluczowych celów jest cyfryzacja materiałów archiwalnych, dzięki czemu coraz więcej dokumentów staje się dostępnych online, co ułatwia badania zdalne.
Struktura i organizacja
W 1988 roku PUMST formalnie połączyło się z Instytutem Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego (PISM) w Londynie, stając się częściowo autonomiczną częścią tej instytucji.
Pomimo połączenia Studium zachowuje własną tożsamość i misję, koncentrując się nadal na archiwach i badaniach dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego.
PUMST jest zarejestrowane w Wielkiej Brytanii jako organizacja charytatywna (Charity Commission, numer rejestracyjny 1197744), z siedzibą przy 11 Leopold Road, London W5 3PB.
Cele statutowe obejmują promocję badań nad historią i kulturą Polski, zwłaszcza okresem okupacji i działalnością ruchu oporu, a także ochronę i udostępnianie źródeł archiwalnych.
Dlaczego to ważne
- Strażnik pamięci: uczestnicy Polskiego Państwa Podziemnego odchodzą, ale dzięki PUMST ich listy, raporty, fotografie i dokumenty przetrwają.
- Wsparcie badań: historycy, studenci i potomkowie korzystają z zasobów Studium, by odtworzyć działania wojenne, losy rodzin czy lokalne struktury oporu.
- Pomost z ojczyzną: dla Polonii, szczególnie w Wielkiej Brytanii, PUMST stanowi punkt odniesienia – miejsce, w którym można połączyć się z historią walki o wolność Polski.
- Edukacja publiczna: poprzez publikacje, wykłady i katalogi Studium przybliża dzieje podziemia szerokiemu odbiorcy, nie tylko środowisku naukowemu.